Orman Yangınları İle Mücadele
Dünyada ve ülkemizde orman yangınları hep var olagelen ve var olmaya devam edecek bir olgudur.
• Bu olgu çoğu kez insan faktörlü, bazen de küresel ısınmanın sonucu bağıl nemin düşüşü ile çevresel etkilerle oluşmakta; Dünyada yangın çıkma oranı ve yanan alan kaybı her yıl artmaktadır.
• Birleşmiş Milletler çatısı altındaki Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) tarafından hazırlanan rapora göre 1990 yılından bu yana 178 milyon hektarlık orman alan yok oldu.
• Yine FAO istatistiğine göre dünya üzerinde her yıl 4,7 milyon hektar alan ormansızlaşıyor. Kanada, Kaliforniya, Avustralya, Rusya orman yangınlarında yanan alan sıralamasında önde gelen ülkeler.
• Grafikte 2020 yılı için günde 1000 kilometrekarelik bir alanda 30'a kadar yangın NASA tarafından yayımlanmıştır.
• Dünyada her konuda teknoloji ilerlemesine rağmen , Avustralya da 4 ay boyunca, Kaliforniya da günlerce süren yangınların söndürülememesinin nedeni nedir..?
• Yangınla mücadele için her ülke literatürde var olan standart uygulamalar yapmaktadır.
• Bu uygulamalar Hava ve Kara destekli uygulamalar olup Hava destek araçları 70 bin galon su atabilen Boing uçaklar dahil kullanılmakta, değişik tonajlı helikopterler bir yangında yüzlerce sorti yapmaktadır.
• Kara araçları ise yine değişik tonajlı arozözler ve İMA’larla (ilk müdahale aracı) yapılmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda İsrail de çıkan bir yangına değişik ülkelerden Boing uçaklar gönderilmiş buna rağmen yangın 5 gün sürmüştür.
• Bunun dışında yangın olgusu için bir çok girişimci farklı farklı söndürme senaryoları ve ekipmanları üretmekte ancak bu yangınlar bir türlü istenilen hızda kontrol altına alınamamaktadır.
• Dünya genelinde yangın söndürmede kullanılan ana materyal su’dur.
• Bununla birlikte yüzey gerilimi amacıyla bitki örtüsünde kısmi nemlilik vermesi, müdahale ekiplerine zaman kazandırması için su ile genleşen ürünler (köpükler) ,
• Di amonyum fosfat içerikli ve Kanada menşeili Alev önleyici (Flame Retardant) lar yayılımı durdurmak amacıyla kullanılmaktadır.
• Bu bilgiler muhakkak ki sizlerin de malumunuz olduğu bilgilerdir. ANCAK:
• BÜTÜN BU ÇALIŞMALARA RAĞMEN DÜNYA GENELİNDE YANGIN SÖNDÜRME ÇALIŞMALARINDA SIKINTI DEVAM EDEGELMEKTE MİLYONLARCA HEKTAR ALANIN KAYBI ÖNLENEMEMEKTEDİR..
NEDEN ?
1-Su 100 C derecede buharlaşır: Yüksek randımanlı yangınlardaki ısı 900-1000 C dereceleri bulur. Böyle bir yangına uygulanan suyun %60 ı ateşin üzerine gelene kadar buharlaşır.
Sudaki Hidrojenin buharlaşma ısısı 108 C derece, tutuşma sıcaklığı 565,5 – 578,9 °C arasındadır.
Hidrojen buharlaştığında oluşan hidrojen baloncukları kalan oksijen ile birleştiğinde büyük ısılarda nano boyutta yanmayı tetikler.
2H2 + O2 → 2H2O + ısı (Hidrojen’in oksijenle yanması)
Kaynaklar: MEL SCIENCE TÜRKEY- Vassili Philippov – Özgür Deniz Koç . Ank. Üniv.
• Su ve diğer kullanılan materyaller yüzey gerilimi amacı için kullanılır ancak; yüksek ısılarda su buharlaşma ve kuruma oluşur. Tüm yüzeyin oksijen emilimini durdurmak için kabuk tabakası ile örtülememesi yanma işleminin devamına olanak sağlar.
•
• İçten yanmalarda, yanan ve söndürülmek istenen nesneye dışarıdan ( suda dahil ) oksijen emilimini kesmeden bu döndü durmaz.
• Dünyadaki tüm orman yangınların ilerlemesinin, etkin ve hızlı söndürülememesinin, büyümesinin nedeni yangının sirayetini önleyememektir; Bu nedenle aynı mantıkla su ve diğer materyaller yetersiz kalır. Yüzey gerilimi için uygulanan peraparatlar yüksek ısı karşısında ya buharlaşır yada kurur.
• 5-Bağıl nemin azaldığı tüm ortamlarda yangın riski artar. Bu nedenle yüzeyin yüksek miktarda su moleküllerine yani yüksek neme ihtiyacı olur. Su ve Köpük bunu sağlamaya yetmez. Bu, su ve köpükle kısmen sağlanır. Bu nedenledir ki söndürülen yerde tekrar yanmalar oluşur ve yine bu nedenledir ki söndürme işleminden sonra soğutma işlemine gereksinim duyulur.
• Her yangın eninde sonunda söndürülür . Ancak o yangının ne kadar kayıpla söndürüldüğü önemlidir.
• Dünyada yangınla mücadelede ana madde sudur ancak su, hızlı ve çabuk söndürmede yeterli eleman değildir.
• Kızışmış ve ivme alarak 700 °C derecenin üzerine çıkarak korlaşmış bir yangındaki zorluk suyun 100 °C derecede buharlaşması nedeni ile ,
• Petrol ve sentetik esaslı nesnelerde suyun itici özelliği nedeni ile,
• İçten yanmalarda ise tam soğutmanın sağlanamaması ve dışarıdan oksijen emiliminin durdurulamaması durumlarında yangını kontrol altına alarak söndürebilmek zaman kaybına neden olmakta ve aşırı riskleri beraberinde getirebilmektedir.
• Her ne kadar suyun buharlaşması sonucu ortamdan ısı emilimi söz konusu olsa da dünya genelindeki birçok yangında tanker uçaklarla kullanılan tonlarca suya rağmen hızlı söndürme gerçekleşememekte veya büyük kayıplarla söndürülebilmektedir.
• Söndürmeye ayrı bir zaman, soğutmaya ayrı bir zaman ayrılmasının gerekliliği çoklu veya geniş alan yangınlarında müdahale ekiplerinin çalışma şartlarını olumsuz etkilemektedir.
• Bu durum ayrıca psikolojik ve sosyo ekonomik dejenerasyonlara zemin oluşturduğu gibi yangının verdiği ekonomik tahribat ile söndürmede harcanan giderlerin ve kayıpların yükünü de arttırmaktadır.
• Yangınlardaki ana hedef yangını en hızlı bir şekilde söndürmek olduğundan bu işlevi gerçekleştirebilecek ürünlerle bu ürünlerin pratik ve kolay kullanımlarının sağlanabildiği mekanizmalara gereksinim vardır.
• Yeni nesil teknolojik ürünlerin yüksek ısı karşısında dirençli, tekrar tutuşma, yanma ve yayılımı önleyici, oksijen emilimini durdurucu ve yangını ani olarak soğutma etkisi de bulunan yapılarda olması zaruridir.
• Bu ürünlerin mevcut söndürme çalışmalarına fazladan bir iş yükü bindirmemesi, pratik kullanım sağlaması, tüm söndürme araç ve ekipmanları ile kullanılabilmesi önem arz etmektedir.
• Dünyada ve ülkemizde karşılaştığımız büyük orman yangınları ile sanayide karşılaşılan yangınlar şimdiye değin üretilen kimyasal ürünler kullanılsa da günlerce sürebilmektedir. Ülkemizde 2020 yılındaki yangın bilançoları hepimizin malumudur.. Yangın başına ortalama 6,5 hektarlık bir alan kaybı söz konusudur.
• Bütün bu nedenlerledir ki yangın söndürme uygulamalarında yeni teknolojik ürünlere şiddetle ihtiyaç vardır.